donderdag 4 oktober 2018

Over overtoerisme, grenzen aan de groei en de rol van DMO's

Het nieuwste woord van 2018 is wellicht 'overtoerisme'. Nu Amsterdam kampt met meer bezoekers dan het aankan en inwoners protesteren, staat 'overtoerisme' bijna wekelijks in de aandacht. Over de remedie tegen overtoerisme is nog geen eenduidige mening.

Het Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen (NBTC), verantwoordelijk voor het aantrekken van buitenlandse bezoekers, richt zich op spreiden van toerisme. Sinds 2015 werkt het NBTC met 'verhaallijnen', waarbij landelijk verspreide locaties - die een gezamenlijke passie hebben - met elkaar verbonden worden. Deze lijnen dienen te zorgen voor spreiding van bezoek in tijd en ruimte.
Niet iedereen gelooft in de werking van spreiding. Stephen Hodes, directeur van LAgroup denkt dat er andere, drastischer oplossingen nodig zijn. Hij heeft deze verwoord tijdens een hoorzitting in de Tweede Kamer in januari van 2018.

Middels een Manifest laat Gastvrij Nederland (een belangenorganisatie van zo'n 17 overkoepelende organisaties in toerisme en recreatie) weten dat het belangrijk is dat er geïnvesteerd wordt in de bestemming Nederland. Daar valt ook de bereikbaarheid van de bestemming Nederland onder. Eén van de zaken die in het manifest genoemd wordt en inmiddels - in een proefversie - daaruit is voortgekomen, is de Nationale OV-pas voor toeristen. De huidige pas lijkt echter ongewenst (bij de vervoerders), is te duur (voor de bezoeker) en de verkooppunten zijn nauwelijks te vinden.
Op de plannen rond spreiding wordt vanuit de rest van Nederland verschillend gereageerd. Steden/gebieden als Zaanstad, Gelderland en Delft laten publiekelijk weten te willen profiteren van de spreiding van de Amsterdamse toeristen. Overijssel laat echter weten niet het afvoerputje te willen zijn van het toerisme in het westen. Die laatste houding lijkt me zinvoller dan de eerste. Meeliften op de 'restjes' van Amsterdam doet mijns inziens afbreuk aan de eigenwaarde van een bestemming.

In een recente aflevering van het programma Tegenlicht wordt reizen 'het nieuwe roken' genoemd. We reizen teveel en te makkelijk, maken bestemmingen kapot en verruïneren al doende ook nog eens de planeet. De oplossing voor overtoerisme ligt volgens expert Anna Pollock bij het herstellen van de balans tussen toerisme en de inwoners. Hiertoe dient gedacht te worden vanuit 'wat een bestemming aan kan'. Wat kunnen de inwoners aan, welke middelen zijn er nodig en wat kan de planeet aan?

Het is jammer dat Anna Pollock niet aanwezig is bij de komende Toerisme Top in Deventer op 10 oktober a.s. Zij had een waardevolle bijdrage kunnen leveren aan een andere manier van denken over hoe we vormgeven aan gebiedsontwikkeling en gebiedsmarketing. Haar gedachtengoed gaat verder dan alleen 'duurzaamheid'. Zij praat over 'regeneratief toerisme'; toerisme dat teruggeeft aan de bestemming, dat meer mensen een rol geeft in en laat profiteren van de voordelen van toerisme en dat letterlijk bijdraagt aan het herstel van de planeet.

Een nieuwe manier van kijken is nodig. Een mooi voorbeeld daarvan is Peter de Wilde, CEO van Toerisme Vlaanderen, die het in een artikel deze zomer heeft over de transformerende kracht van toerisme. Dit artikel laat zien hoe hij durft los te laten en durft te twijfelen aan alles wat hij zeker dacht te weten. Tekenent voor zijn zoektocht: "De sessies met het minst strakke draaiboek zal ik me blijven herinneren. Menselijk gedrag, en dus de toekomst, laat zich niet in draaiboeken vatten." Anna Pollock is in deze transformatie een gesprekspartner van Toerisme Vlaanderen.


Het wekelijkse beuken op de effecten van toerisme zie ik, maar het gaat maar al te vaak voorbij aan de positieve bijdrage van toerisme. Wel meen ik ondertussen dat bestemmingen te waardevol zijn om alleen destinatiemarketeers hun gang te laten gaan. Zij, waaronder ikzelf, hebben te veel en te vaak enkelvoudig gedacht aan de economische kanten van toerisme. Wij praten ook in die termen: "meer bezoekers, langer blijven, meer uitgeven en vaker terugkomen". De focus bij DMO's (destinatiemarketing organisaties) dient breder te zijn: het belang van communities, de rol en het belang van de inwoners, het bijdragen van toerisme aan de belangen en de richting die de bestemming in zijn geheel op wil en de waarde van verwondering en persoonlijk contact. Dit vraagt mijns inziens ook dat er andere mensen aansluiten bij het proces van destinatiemarketing: inwoners, gebiedsontwikkelaars, sociaal geografen en planologen. Nu zijn het te vaak alleen de economisch belanghebbenden die aan tafel schuiven (horeca, MKB, attracties, ...).

Anna Pollock is haar gedachtengoed over regeneratief toerisme inmiddels aan het fijnslijpen. Zij zoekt daarbij contact met mensen die - met een open geest - willen luisteren en meedenken hoe dit gedachtengoed zich verder kan ontwikkelen. In Nederland zijn een paar mensen actief haar gedachtengoed zichtbaar te maken, waaronder Ursula Appolt en ikzelf. Omdat Anna er tijdens de Toerisme TOP niet bij zal zijn, gaan Ursula en ik graag het gesprek met u aan over een nieuwe manier van praten en denken over toerisme.